TDV İslam Araştırmaları Merkezi’nde araştırmacı olarak göreve başlama sürecinizi anlatır mısınız hocam?
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde son sınıf öğrencisiyken Türkiye Diyanet Vakfı yurt dışına öğrenci göndermek için ilana çıktı. Benim de ilandan haberim oldu, müracaat ettim ve sınavlarda başarılı bulunarak 1984 yazında Türkiye Diyanet Vakfı’nın yurt dışı bursiyeri oldum. Aynı yılın sonbaharında Ankara’da İngilizce eğitimi aldım ve Aralık ayında akademik çalışmalarımı sürdürmek üzere İngiltere’ye gönderildim. 1985-1991 yılları arasında İngiltere’de bulundum, önce 6 ay kadar dil eğitimi aldım, ardından da yüksek lisans ve doktora çalışmalarımı tamamladım. Dönüşümde askerlik görevini yaptıktan sonra Eylül 1992’de İslam Araştırmaları Merkezi’nde tam zamanlı araştırmacı statüsünde göreve başladım. O zaman İslam Araştırmaları Merkezi sadece benim gibi araştırmacılardan sorumlu küçük bir birim idi. Hayrettin Karaman ve İsmail Erünsal hocalar bu birimle ilgileniyorlardı. Ansiklopedi çalışmaları İslam Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü tarafından yürütülüyordu. Bu ikili yapı 1993 yılına kadar sürdü. Bir yılı aşkın bir süre İslam Araştırmaları Merkezi araştırmacısı olarak çalıştım. Aslında kendi araştırmalarımıza yoğunlaşmak ana ilke idi ama bir taraftan da ansiklopedi hazırlanıyordu ve bu çalışmalara destek vermemiz gerekiyordu. Gelen maddelerin editörlük, eksik tamamlama gibi ihtiyaçları vardı. O zaman sayımız çok azdı. İki kişiydik yanılmıyorsam 1993’te. Dolayısıyla bir taraftan kendi çalışmalarımı -doktoramda ve sonrasında önemsediğim akademik araştırmaları- sürdürüyordum bir taraftan da ansiklopedide madde yazarlığı, editörlük, redaksiyon işleri ve diğer kalemlerde görev alıyordum. Mesela o günlerde ansiklopedi biraz mahalli kalmıştı, uluslararası tanınırlığı zayıftı. Bunu nasıl kuvvetlendirebiliriz, diye önemli bir gündem maddemiz vardı. Bu, iki açıdan çok önemliydi. Birincisi ansiklopediye yabancı yazar temin etmemiz gerekiyordu. Çünkü yazar sayısı sınırlıydı ve Türk akademisyenlerinin yazamayacağı birçok madde bulunuyordu. Bunun için dünyadan mutlaka akademik katkı almamız gerekiyordu. Ansiklopedi tanınmıyordu ki insanlar madde yazsınlar. Bu konuyla ilgili  ne yapılabileceğini değerlendirirken, ansiklopedinin tanınırlığını arttırmak amacıyla İngilizce bir fasikül hazırlama kararı aldık. Bu çalışma benim ilk üstlendiğim görevlerden biri oldu. Kurumda görev yapan  Amerikalı bir hanımefendiyle  birlikte çalışarak, madde seçimi ve metinlerini hazırladım. Onun dil katkılarıyla İngilizce bir fasikül oluşturduk ve çeşitli uluslararası toplantılarda dağıttık. Ansiklopedinin tanınırlığını sağlamaya çalıştık. Yurtdışından yazar sayısını arttırabilmek için bu önemli bir işti.

İSAM’ın sizin de bir parçası olduğunuz araştırmacı yetiştirme misyonundan bahseder misiniz?
1990’larda İslam Araştırmaları Merkezi’ne bağlı onlarca araştırmacı vardı. Herkes farklı şehirlerden, üniversitelerden ve altyapılardan geliyordu. Bu öğrencileri bir potada birleştirip tabiri caizse bir ekol mensubu yapmak hedefleniyordu. Merhum Dr. Abdülbaki Keskin Bey’in akademik danışmanlığında 1980’lerin ilk yıllarında geliştirilen projeye göre burası Türkiye’nin, dünya müslümanları araştırma merkezi gibi bir mekân haline gelecekti. Abdülbaki Keskin Hoca ve vakfın o zamanki üst yönetimi muhtemelen Diyanet İşleri Başkanı Dr. Tayyar Altıkulaç ile de bu konuları istişare ediyorlardı. Onların anlayışına göre içinde bulunduğumuz dünyada müslümanların yoğun olarak bulunduğu, dünya medeniyetine katkı yapma potansiyelinin yüksek olduğu yerler çalışılacak ve bu alanlarda doktoralarını tamamlayanlar Türkiye’ye döneceklerdi. Türkiye’de kurulacak bir merkezde farklı bölgeler bu defa araştırma alanlarına dönüşecekti. Mesela Avrupa ülkelerine gönderilen araştırmacılar Mısır, Hindistan alt kıtasındaki müslümanlar, Türkiye Avrupa Birliği ilişkileri, Rusya ve Orta Asya müslümanları, Türkiye-Arap dünyası ilişkileri ve Endonezya gibi alanlara dair konular çalışacaklardı. Türkiye’ye döndüklerinde de farklı bölgeler üzerine çalışma grupları oluşturulacaktı. Bu fikir çok uzun ömürlü olmadı. Çünkü araştırmacıların fikrî sorumluluğu Ankara’dan İstanbul’a geçince, burada etkin olan hocalar bölge araştırmaları yerine disiplin üzerinden araştırmacı yetiştirmenin daha isabetli olacağı fikrini uygulamaya koydular. Benim de aralarında bulunduğum ilk grup ağırlıklı olarak tarihçi olunca sırf tarihçi mi yetiştireceğiz itirazı yükseldi. Ardından fıkıh, kelam, tefsir ve sair İslam disiplinlerinde de uzman yetiştirilmesi kanaatinden hareketle araştırmacılar seçtiler. Böyle olunca İstanbul’da bir merkez oluştu ama o merkezle birlikte çok ciddi bir fikrî değişiklik de hayata geçmiş oldu. Buna göre araştırmacıların yönlendirilmesi, olgunlaştırılması ve bu fikrin benimsenmesi gerekiyordu. Bu önemli bir işti. Dolayısıyla da bunu yapabilmek için belli periyotlarla seminerler yapıyorduk. Seminerlere bütün araştırmacılar ve bursiyerler katılıyordu. Önemli bir konuşmacı davet ediliyordu, akademik bir mesele anlatılıyordu ve araştırmacı arkadaşlar sorularla müzakerelere katkıda bulunuyorlardı. Aynı zamanda birbirlerinin çalışmalarından da haberdar olmuş oluyorlardı. Ve böylece de bir nevi ekolleşme mümkün olacak mı sorusunun cevabı oluşturulmaya çalışılıyordu.

İSAM araştırmacılığından Başkanlık görevine getirilme süreciniz nasıl oldu?
Araştırmacılar Kurulu başkanlığı görevim devam ederken, Azmi Özcan Hoca -hangi nedenlerle bilmiyorum- görevi bırakmak istediğini belirtmiş. 1999 Martının ilk haftasında, fikrim de sorulmadan, bu görev size verilecek, nöbeti devralacaksınız şeklinde şifahi bir tebliğe muhatap oldum. Zannediyorum o günlerde Türkiye Diyanet Vakfı’nın genel kurul toplantısı olacakmış ve vakfın yönetim organları için de seçim yapılacakmış. O zaman Ankara’yla üst düzey gayriresmî diyalog işini Tayyar Altıkulaç Hoca yürütüyordu. Genel kurul toplantıları bu tür önemli kararların alınmasında iyi bir ortam oluşturuyor olmalıydı. Genel kurula giderken İSAM başkanı Azmi Özcan Bey ile konuşmuş ve o bırakmak arzusunu teyit etmiş. Ankara’daki genel kurul sonrasında oluşan mütevelli heyet Azmi Bey’in istifasını kabul ederek yerine benim atanmama karar vermiş. Böyle âni bir gelişme ile 12 Mart 1999’da İSAM başkanlığı görevini üstlenmek durumunda kaldım.

Mart 1999’da Araştırmacılar Kurulu başkanlığını bırakıp İSAM başkanlığını devraldığımda en önemli problemlerden biri, merkezin yeni uygulamaya koyduğu ödeme usulü meselesiydi. İkincisi 28 Şubat sürecinin giderek artan baskısıydı. Üçüncüsü ise araştırmacı arkadaşların düzenli olarak akademik çalışmalarına devam etmelerinin sağlanmasıydı. Bunlar o zamanın önemli gündemleriydi ama en önemlisi 28 Şubat süreci ve ansiklopedinin yayına hazırlanabilmesi idi.  28 Şubat süreci baskısının derecesini göstermesi bakımından 1999’un ilk yarısında Başbakanlık, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan üç müfettiş gönderilerek İSAM’ın teftiş edilmesini söyleyebilirim. Yani orada ne oluyor? İşte bu kadar para nereye gidiyor? Bu ansiklopedi nasıl bir ansiklopedi ki bir türlü bitmiyor gibi sorular sık sık dile getiriliyordu. 28 Şubat sürecinin İslam’la bağlantılı kurumlar üzerindeki baskısını tahmin edersiniz. O atmosferde İSAM önemli bir gündem maddesi oluşturuyordu.