Bilgi modern toplumların en değerli hazinesidir ve buna ulaşmak için türlü türlü yollar denenir. Akademik hayatı tercih eden her genç de bu uğurda ciddi emek sarfeder bazan vaktini zayi eder. Hepimizin bildiği gibi bilgiyi ararken en etkin yöntem ya meşhur arama motoruna girerek “Google’lamak” ya da arşiv ve kütüphane kayıtlarına giderek klasik bir şekilde bilgiye ulaşmaktır. Günümüzde dijital kaynaklar aracılığıyla milyarlarca web sayfası indekslenerek hızlı bir şekilde önümüze serildiği için işimiz kolay, diyebilirsiniz. Ancak bu bilgi havuzunda doğru ve güvenilir bilgiyi tespit etmek, onları ayıklamak öyle pek de kolay iş değil hele ilmî ve akademik kriterlere uygun bilgi ve kaynak bulmak oldukça zor. Bu süreçte İSAM olarak “Biz neler yapabiliriz?” sorusunu sorduk ve bilgi kaynağının güvenilirliği, doğruluğu ve güncelliği ilkelerini esas alarak bir katalog oluşturma gayretiyle çalışmalarımıza başladık. Nihayetinde düzenlenen her bir katalog, ileride kapsamlı ve donanımlı bir veri tabanı projesine zemin hazırlamış oldu.
İSAM bünyesinde üniversitelerimizde yapılan ve yapılmakta olan tezleri kapsayan İlâhiyat Fakülteleri Tezler Veri Tabanı’nın mümkün olduğunca güncel ve kapsayıcı bilgiler içerdiğini söylemeliyim. Projede söz konusu bilgileri elde etme sürecinde birtakım sorunlarla karşılaştık lâkin bu konuya değinmeden önce veri tabanı ve amacı ile ilgili biraz bilgi vermenin faydalı olacağını düşünüyorum. 1953 yılından günümüze kadar ilahiyat fakültelerinde yapılan lisans üstü tezlerin künye bilgilerini derlemeyi hedefleyen veri tabanımız, 2023 yılı sonu itibariyle 26.281’i tamamlanmış ve 12.036’sı devam etmekte olan 38.680 yüksek lisans, doktora ve doçentlik tezinin bilgilerini içermekte. İstatistiki tespitlerde bulunmak isteyen araştırmacılara da anabilim dallarına göre arama imkânı mevcuttur. Ayrıca veri tabanımızda araştırmacılardan gelen bilgiler doğrultusunda kitap olarak yayımlanmış olan tezlerin künye bilgilerini de yayımlamaya devam etmekteyiz.
Türkiye’de İslamî ilimlerde günümüze kadar üretilen bilgi birikimini ortaya koyan veri tabanımızın en önemli varoluş sebebi, bu sahada yürütülen tez çalışmalarında tekrara düşülmesinin önüne geçmektir. Böylelikle danışman hocalara ve lisans üstü öğrencilere/araştırmacılara kolay ve güvenilir veri paylaşımı yapılarak faydalı olunmakta ve zamanlarını verimli kullanmaları desteklenmektedir. Projede sadece tamamlanan tezlerle yetinmeyip devam eden tezlerin de duyurulması veri tabanının kapsayıcılığını arttırmaktadır. Böylece sahada yapılan çalışmaları mümkün olduğunca görme imkânı oluşmaktadır.
Veri tabanını güncel tutabilmek için birçok koldan veri elde etmemiz gerekmektedir. Öncelikle kütüphaneye basılı gelen ilahiyat tezleri kontrol edilerek künye girişleri yapılır. Veri tabanı, bir taraftan da ilahiyat fakültelerinden İSAM’a ulaşan bilgilerle güncellenirken, diğer taraftan Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Tez Merkezi’nin kayıtlarıyla karşılaştırılır. Bu aşamada verilerin özellikle devam eden tezler kısmında ciddi eksiklikler görülmektedir. Örneğin bir isim, tez adı değişikliği sebebi ile iki ayrı şekilde YÖK’ün sitesinde yer alır. Bu durumda hangi bilginin güncel olduğunun tespiti de zorlaşır. Ekibimiz doğru ve kapsamlı bilgiyi sunabilmek adına bünyelerinde ilahiyat fakülteleri de yer alan sosyal bilimler enstitüleri, fakülte dekanlıkları ve tez danışmanları ile ayrı ayrı irtibata geçerek doğru ve güncel bilgileri temin etmeye çalışır. Veri tabanına şahsen bilgilerini giren araştırmacılardan gelen resmî bilgiler doğrultusunda da tez künyeleri düzenli olarak güncellenir. Gerek resmî yazışmalar gerek e-postalar aracılığıyla gerekli bilgiler talep edilerek, veri takibi sağlanır. Enstitü/fakülte yetkililerine ve danışman hocalara gönderilen hatırlatma e-postaları ile telefon görüşmeleri de geri dönüşlerde etkili olur. Geri dönüş alınamayan fakültelerin danışman hocaları ile tek tek irtibat kurulur gerekli bilgiler elde edilir. Bilgileri ulaştırmaya önem veren ve listeleri hızlı bir şekilde gönderen kişi/kurumları tebrik ve takdir ettiğimiz gibi, geri dönüşlerin az olduğu kurumlar da mevcuttur. Maalesef danışman ve tezi yapan kişilerin adlarının eksik gönderildiği listeler, cevap alınamayan ya da ellerindeki verileri göndermeyip, bilgilere YÖK’ten ulaşabileceğimizi bildiren yetkililerle de karşılaşmaktayız.
Kurumların meşguliyetinin de geri dönüşlerin zaman zaman akmasına sebebiyet verdiğini tahmin ediyoruz. Bilgi talebinde bulunurken mümkün olduğunca kurumların yoğunluk durumlarına dikkat edip, uygun tarihler seçmeye özen gösteriyoruz. Tez öneri formu ya da danışman onaylı belge talep edilmesi de güncel ve doğru bilgilere erişim açısından önemlidir. Böylelikle veri tabanında resmî ve sağlıklı bilgilere yer verilmesi sağlanır. 2023 yılında toplam 285.779 kullanıcı ilahiyat tezler veri tabanımıza giriş yaparak bu verilerden istifade etmiştir. Veri tabanının bilimsel çalışmalara katkısı yadsınamaz bir gerçektir. Bu nedenle değerinin ortaya konulması, yaşanılan sorunların da en aza indirgenmesi açısından oldukça önem arz etmektedir.
Veri tabanı ile ilgili detaylı bilgi ve erişim için:
http://ktp.isam.org.tr/?blm=bilgiilhtez&navdil=tr
Bu veri tabanı çalışması vesilesiyle İSAM tarafından yayımlanan kataloglar:
– İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953-2000), İsmail E. Erünsal, Fatih Çardaklı, Mustafa Birol Ülker. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
– İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (2001-2007), İsmail E. Erünsal, Fatih Çardaklı, Mustafa Birol Ülker. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
– İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953-2010), İsmail E. Erünsal, Fatih Çardaklı, Mustafa Birol Ülker. İstanbul: İSAM Yayınları, 2012.
– İlahiyat Fakülteleri Tezler Kataloğu (1953-2015), İsmail E. Erünsal, Mustafa Birol Ülker, Esra Karayel Muhacir. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.