Kutsal Yolculuğun Hikâyesi: Hac Ansiklopedisi
Ahmet Özel
2 May, 2024
Kutsal Yolculuğun Hikâyesi: Hac Ansiklopedisi
Ahmet Özel
2 May, 2024

İSAM yönetimi yeni çalışma döneminde hazırlamayı kararlaştırdığı Tematik Ansiklopediler serisi içinde bir de Hac Ansiklopedisi neşretmeyi planlamıştır. Konuyu İslam Tarihi, Türk Tarihi, Fıkıh ve Sanat Tarihi gibi farklı açılardan incelemek üzere bu sahaların uzmanlarından bir ilim heyeti oluşturulmuş, başta TDV İslâm Ansiklopedisi ve Temel İslam Ansiklopedisi olmak üzere çeşitli kaynaklar taranarak bir madde listesi hazırlanmıştır. Ansiklopedinin hazırlanması sürecinde de bazı kaynakların taranmasına ve gerektiğinde yeni maddelerin ilavesine devam edilecektir.

İslam’ın dört temel ibadetinden biri olan hac (diğerleri namaz, oruç ve zekât), mahiyet ve hikmeti açısından olduğu gibi dünyanın dört bir yanında yaşayan müslümanların belli bir zaman ve belli bir mekânda eda etmelerinin zorunlu olması, ibadet için yapılan yolculuklar ve çeşitli mekânlara yayılan eda sürecinin birçok hazırlık ve icra faaliyetini gerektirmesi sebebiyle kurumsal niteliği ile de diğer ibadetlerden ayrılmaktadır. Bütün İslam tarihi boyunca olduğu gibi bugün de devletler bu hizmetin yürütülmesi için çeşitli teşkilatlar kurmuşlardır.

Hac Ansiklopedisi, bir ibadet olarak hacla ilgili dinî hükümlerden haccın eda edildiği mekânlara, tarihî süreç içinde haccın rahatça yapılabilmesi için teşekkül eden faaliyet alanları ve kurumlardan bu ibadet etrafında oluşan kültüre kadar birçok konuyu ele almayı, ayrıca hem ilim adamlarına hem hac ibadetini eda etmek isteyen insanlara ve rehberlere hitap etmeyi hedeflemektedir.

Bu çerçevede ansiklopedide hac ibadetinin mahiyet ve hikmeti, yükümlülüğü, çeşitleri, ihrama girme, tavaf, sa‘y, vakfe, şeytan taşlama, kurban, traş olma gibi belli başlı dinî hükümler ve bunlarla ilgi ayrıntılara, umre ibadetine dair hükümlere;

İbadetin eda edildiği mekânlar olarak ihrama girilen mîkat yerleri, Harem, Hil, Mekke, Kâbe ve bölümleri, Safâ ve Merve, Minâ, Arafat, Müzdelife ile Mescid-i Harâm, Mescid-i Hayf, Mescid-i Nemire başta olmak üzere buralardaki çeşitli dinî yapılara;

Bu vesileyle ziyaret edilen yerler olarak Mekke ve çevresinde Hira ve Sevr mağaraları, Cennetülmuallâ, Mescid-i Cin, Mescid-i İcâbe, Mescidü’l-Bey’a, Mescid-i Âişe (Ten‘îm), Hudeybiye;  hac ibadetinin bir parçası olmamakla birlikte Hz. Peygamber’in kabrini ziyaret amacıyla bu vesileyle mutlaka gidilen Medine’de Hz. Peygamber ile Hz. Ebû Bekir ve Ömer’in kabirlerinin bulunduğu Kubbetü’l-Hadrâ ve Ravza-i Mutahhara’yı da barındıran Mescid-i Nebevî, Mescid-i Kıbleteyn, Mescid-i Kubâ, Mesâcid-i Seb‘a, Mescid-i Gamâme, Uhud dağı ve şehitliği, Cennetülbakî gibi mekânlara;

Hac ibadeti etrafında teşekkül eden kurumlar ve kültür olarak hac literatürü, hacca dair eserler ve müellifleri, hac hizmetleri, hac emirliği, hac yolculukları ve hacıları yolcu etme ve karşılama törenleri, hac yolları (menâzil-i hac), su yolları ve kanallar, kuyular, surre, mahmil, deşîşe, cerde, cevâli, şeyhülharem, ağavât, ferrâş, delil, mutavvif, Haremeyn vakıfları ve Hicaz Demiryolu gibi madde başlıklarına yer verilecektir.

Yaklaşık 400 maddeden oluşan bu konular temel kaynaklara ve orijinal belgelere dayanılarak ve günümüze kadar tarihî süreç içindeki gelişmeler göz önünde bulundurularak ele alınmaya çalışılacak; tahminen bir cilt olacak bu metin yanında bir cilt yine başlangıçtan bugüne kadar kaydedilebilmiş görsel malzeme ve bir cilt de özellikle Osmanlı arşivlerindeki belgeler olmak üzere üç cilt halinde okuyucuya sunulacaktır.

İSAM Bülteni‘ne

Abone Ol!

İSAM Bülteni‘ne

Abone Ol!